Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Rybniku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 1 sierpnia 2018 roku

Sąd Rejonowy / Okręgowy w Rybniku V Wydział

Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: SSR Wiesław Jakubiec

Sędziowie

Ławnicy:

Protokolant: starszy protokolant sądowy Izabela Niedobecka-Kępa

przy udziale ./.

po rozpoznaniu w dniu 1 sierpnia 2018 roku w Rybniku

sprawy z powództwa J. W.

przeciwko Spółce (...) S.A. w B.

o deputat węglowy

1.  oddala powództwo,

2.  odstępuje od obciążania powódki kosztami sądowymi.

Sygn. akt V P 276/18

UZASADNIENIE

W pozwie (odwołaniu) powódka J. W. wniosła o zasądzenie jej od Spółki (...) S.A. w B. kwoty 10 000 zł tytułem świadczenia rekompensacyjnego z tytułu utraconego węgla wskazując w uzasadnieniu, że jest wdową po zmarłym górniku strzałowym – P. W., który w chwili śmierci miał przepracowane w KWK (...) w R. 24 lata i 3 miesiące.

W odpowiedzi na ww. pozew strona pozwana wniosła o jego oddalenie i zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego wskazując, że powódka nie wykazała, że jest „osobą uprawnioną” w rozumieniu ustawy z dnia 12.10.2017 r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla (Dz. U. z 2017, poz. 1971). Dodała, że bezsporne jest, iż mąż powódki zmarł będąc pracownikiem.

Sąd ustalił, co następuje:

P. W. –mąż powódki J. W. -jako pracownik KWK (...) w R. zmarł w dniu 9.02.1990 r.

J. W. otrzymuje od 1990 r. rentę rodzinną po zmarłym mężu.

okoliczność bezsporna, akta osobowe

W wyniku porozumienia z dnia 20.12.2004 r. pomiędzy Zarządem (...) SA, a organizacjami związkowymi emeryci i renciści, a także inne uprawnione osoby (m.in. wdowy i sieroty po zmarłych pracownikach) miały prawo do bezpłatnego deputatu węglowego. Uchwałą nr 875/2014 z dnia 19.09.2014 r. Zarząd (...) S.A. wypowiedział postanowienia ww. Porozumienia wyniku czego z dniem 1.01.2015 r. nastąpiła likwidacja prawa do tego świadczenia w stosunku do wszystkich ww. osób.

okoliczność bezsporna

Decyzją z dnia 9.03.2018 r. nr (...)strona pozwana odmówiła powódce wypłaty świadczenia z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla wskazując w uzasadnieniu, że nie spełnia warunków o których mowa w art. 2 ust. 1 lit. a i b ustawy z dnia 12.10.2017 r. o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla.

Dowód: decyzja z dnia 9.03.2018 r. k. 5

Na rozprawie w dniu 1.08.2018 r. powódka wniosła o zastosowanie bezpośrednie przepisów Konstytucji RP, gdyż w jej ocenie przepisy art. 2 pkt 1 lit. a i b są niezgodne z art. 32 Konstytucji RP, a swoje roszczenie opiera na art. 77 Konstytucji RP. Wniosła aby w przypadku nie uwzględnienia powództwa nie obciążać jej kosztami zastępstwa procesowego strony przeciwnej Uzasadniała wniosek swoją trudną sytuacją materialną oraz okolicznościami sprawy.

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie. Sąd nie podzielił stanowiska powódki, że przepis art. 2 pkt 1 lit. a i b ustawy o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla, w kontekście zasady demokratycznego państwa prawa (art. 2 Konstytucji), narusza zasadę równości i zakaz dyskryminacji wynikający z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Zarówno Sąd Najwyższy, jak i Trybunał Konstytucyjny przyjęły, że art. 32 Konstytucji nie może być samoistnym źródłem roszczeń, o ile strona nie spełnia ustawowych przesłanek przyznania świadczenia (patrz: wyrok SN z dnia 14 marca 2002 r. sygn. akt III RN 141/01, OSNP 2002/24/584; wyrok TK z dnia 21 lipca 2004 r. sygn. akt K-16/03, OTK-A 2004/7/68). Ocena przestrzegania zasady równości wymaga uwzględnienia założenia znacznego stopnia swobody ustawodawcy we wprowadzaniu regulacji prawnych odpowiadających stosunkom społecznym. Prawo do bezpłatnego węgla nie jest uprawieniem zagwarantowanym w Konstytucją RP, wynika z prawa zwyczajowego ukształtowanego w okresie rozkwitu przemysłu górniczego (panującej wówczas dobrej sytuacji finansowej przedsiębiorstw górniczych) i rozbudowywanych w związku z tym przywilejów na coraz szersze grupy osób, często tylko pośrednio związane z pracą w górnictwie. Ustawa o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla jest ustawą specjalną, której celem miało być „ zrekompensowanie, do pewnego stopnia, w ramach możliwości budżetu państwa, strat finansowych poniesionych przez osoby, które otrzymywały bezpłatny węgiel w naturze lub w ekwiwalencie, na podstawie układów zbiorowych pracy i związanych z nimi porozumień i utraciły to uprawnienie wskutek wypowiedzenia w tym zakresie układów zbiorowych pracy i porozumień z nimi związanych[…] Realizacja celu nastąpi poprzez wypłatę z budżetu państwa […] W obecnym stanie prawnym w grupie społecznej emerytów i rencistów górniczych powstała nierówność, która polega na tym, iż emeryci i renciści z kopalń zlikwidowanych przed dniem 1 stycznia 2007 r., które po ogłoszeniu upadłości nie miały swoich następców prawnych, a co za tym idzie nikt nie wypowiedział emerytom i rencistom prawa do bezpłatnego węgla, nadal otrzymują deputaty węglowe w postaci ekwiwalentu pieniężnego wypłacanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, z dotacji budżetowej, natomiast emeryci i renciści z kopalń czynnych zostali tego prawa pozbawieni wskutek dokonania skutecznych wypowiedzeń układów zbiorowych pracy i związanych z nimi porozumień w tym zakresie ”(uzasadnienie do projektu ustawy). Powyższe wskazuje, że z budżetu państwa (pieniędzy wszystkich obywateli) finansowane było (w „zastępstwie” prywatnych przedsiębiorstw górniczych, które te uprawnia kiedy wprowadziły a następnie cofnęły), świadczenie dla określonej grupy społecznej. Takie uwarunkowanie wymagało ograniczeń w zakresie podmiotowym ustawy, tj. precyzyjnego wskazania osób uprawnionych do wypłaty takiego świadczenia. Ustawodawca z pełną świadomością wskazał- zgodnie z art. 2 ust. 1 ww. ustawy – jako „osobą uprawnioną” do przedmiotowego świadczenia:

a) emeryta i rencistę mających ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, zwanej dalej „rentą”, i pobierających to świadczenie, uprawnionych w trakcie pobierania świadczenia z tytułu emerytury lub renty do bezpłatnego węgla na podstawie postanowień układów zbiorowych pracy, porozumień lub innych regulacji obowiązujących w przedsiębiorstwie górniczym, które utraciły moc obowiązującą przed dniem wejścia w życie ustawy, na skutek zawartych porozumień lub dokonanych wypowiedzeń,

b) wdowy, wdowców i sieroty mających ustalone prawo do renty rodzinnej po osobie, o której mowa w lit. a.

Zagwarantowywanie odpowiedniej wysokości świadczenia oraz możliwości finansowe budżetu w realizacji zadania, które nie było obowiązkiem Państwa Polskiego, uzasadniało ograniczenie kręgu osób uprawnionych, w szczególności, że jak wskazano powyżej prawo do bezpłatnego węgla przez dziesiątki lat przyznawane było bardzo szerokiej grupie osób. Prawo do bezpłatnego węgla powinno być zasadniczo premią tylko dla górnika- emeryta za wieloletnią pracę na rzecz Kopalni. W świetle powyższego przekonująca dla Sądu jest argumentacja przyjętych przepisów ustawy o świadczeniu rekompensacyjnym. Regulacje te nie naruszają przepisów Konstytucji, w szczególności art. 32. Jeżeli zaś strona ma odmienne stanowisko w tej sprawie sama może rozważyć zasadność wystąpienia ze skargą konstytucyjną, o której mowa w art. 79 Konstytucji RP. W ocenie Sądu nie zachodzą także w niniejszej sprawie podstawy do bezpośredniego zastosowania przepisów Konstytucji (art. 8 § 2 Konstytucji RP), gdyż takie zastosowanie przez Sąd powinno mieć charakter wyjątkowy w szczególnych sytuacjach i polega co do zasady na nie zastosowaniu przepisu niezgodnego z Konstytucją. W niniejszej sprawie powódka nie domaga się uwolnienia od skutków prawnych przepisu niezgodnego z Konstytucją, ale żąda przyznania świadczenia na podstawie przepisów Konstytucji. Powódka wskazuję jako podstawę swojego roszczenia przepis art. 77 Konstytucji RP. Gdyby przyznać słuszność twierdzeniom powódki to zauważyć należy, że jest to roszczenie przedwczesne, które można ewentualnie dochodzić po spełnieniu warunków ale nie przed sądem pracy, a nadto błędnie określona została w tej sytuacji strona pozwana (wskazany w pozwie podmiot nie ma legitymacji biernej). W postępowaniu w którym strona dochodzi szkody, jaka została wyrządzona przez niezgodne z prawem działanie organu władzy publicznej, jako strona pozwana występuje Skarb Państwa (konkretne statio fisci). Artykuł 77 Konstytucji nie stanowi samodzielnej podstawy roszczenia o odszkodowanie. Art. 77 Konstytucji może być rozumiany tylko jako wzorzec dla oceny czy przepis ustaw zwykłych, w szczególności kodeksu cywilnego, pozostają w zgodzie z Konstytucją (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 19 maja 2016 r., sygn I ACa 1114/15, LEX nr 2075735). Art. 77 ust. 1 Konstytucji wyraża konstytucyjne prawo do odszkodowania, jednakże sam przez się nie wskazuje wyczerpująco ani jaka szkoda ma podlegać naprawieniu, ani nie rozstrzyga, co decyduje o wymaganej przesłance bezprawności, nie wspominając już o drodze, na jakiej realizacja uprawnienia odszkodowawczego ma nastąpić. Unormowania te są zawarte w ustawach zwykłych (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 17.07.2013 r., sygn I ACa 91/13, LEX nr 1356579). Normy zawarte w art. 417 ¹ § 1-3 k.c., regulując szczególne postacie bezprawnego wyrządzenia szkody przez władzę publiczną i m.in. w art. 417 ¹ § 1 kc wskazano, że jeżeli szkoda została wyrządzona przez wydanie aktu normatywnego, jego naprawienia można żądać po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu niezgodność tego aktu z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub ustawą.

Reasumując powyższe w ocenie Sądu nie zachodzą podstawy do stwierdzenia niezgodności art. 2 pkt 1 lit. a i b ustawy o świadczeniu rekompensacyjnym z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla z przepisami Konstytucji, a tym samym nie ma podstaw do orzekania w niniejszej sprawie przez Sąd bezpośrednio na podstawie przepisów Konstytucji, tym bardziej, że żaden przepis Konstytucji RP nie daje uprawnień powódce do otrzymania świadczenia rekompensacyjnego z tytułu utraty prawa do bezpłatnego węgla. Nadto to obowiązkiem powódki (art. 6 kc) było wykazanie, że w ogóle doszło do naruszenia jakiegokolwiek dobra powódki, powstania u niej szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy jej powstaniem a przewlekłością postępowania, czemu nie sprostała.

W opinii Sądu argumentacja podniesiona na rozprawie w dniu 1.08.2018 r. miała na celu tylko uzasadniać obecność w sprawie pełnomocnika powódki.

Ustawa z dnia 12.10.2017 r. jest ustawą szczególną i nie jest możliwe- wbrew sugestii powódki- rozszerzająca interpretacja jej przepisów. Powódka nie spełnia warunków ustawy- nie jest osobom uprawioną do otrzymania świadczenia rekompensacyjnego. Mąż powódki zmarł będąc pracownikiem kopalni (...) w R., a zgodnie z ww. przepisami prawo do świadczenia rekompensacyjnego mają wdowy mających ustalone prawo do renty rodzinnej po osobie, o której mowa w art. 2 ust. 1 lit. a ww. ustawy

Powódka ma świadomość powyższego ale uważa, że został skrzywdzona zapisami ustawy, gdyż do pewnego momentu otrzymywała po zmarłym mężu deputat węglowy. Uważa, że z punktu widzenia celu ustawy i zasad współżycia społecznego świadczenie rekompensacyjne jej się należy. Z uzasadnienia projektu przedmiotowej ustawy oraz z wypowiedzi medialnych posłów oraz Ministra Energii wynika, że ustawodawca miał świadomość, że ustawa nie obejmie wszystkich grup osób, które utraciły w przeszłości prawo do deputatów węglowych. Ustawodawca ograniczył to świadczenie tylko do emerytów, rencistów i wdów, wdowców, sierot mających ustalone prawo do renty rodzinnej po ww. osobach. Nie ma zatem powodów aby stosować- jak twierdzi powódka- w niniejszej sprawie wykładnię celowościową w wyniku której miałaby zostać objęte regulacją ustawy, gdyż wykładania językowa i historyczna przepisów ustawy jest precyzyjna, jasna i zrozumiała - powódka nie spełnia ustawowych kryteriów „osoby uprawnionej”, gdyż ustawodawca nie chciał objąć je tą regulacją. Podkreślenia wymaga, iż z informacji medialnych wynika, że przygotowany jest już w Ministerstwie Energii nowy projekt ustawy o świadczeniu rekompensacyjnym, którym objęte zostaną m.in. wdowy i sieroty po zmarłych pracownikach-górnikach. Istotny jest również fakt, iż zgodnie z art. 6 ww. ustawy rekompensaty są finansowane z dotacji celowej przyznanej przez ministra właściwego do spraw gospodarki, a zatem świadczenie rekompensacyjne nie wynika z jakiegoś wcześniejszego stosunku zobowiązaniowego istniejącego pomiędzy powodem a stroną pozwaną, nie jest wypłacane z prywatnych środków finansowych strony pozwanej (spółka ta jest jedynie podmiotem odpowiedzialnym za wypłatę świadczenia realizowanego z budżetu Państwa).

Mając powyższe na uwadze Sąd, na podstawie ww. przepisów, orzekł jak w pkt 1 sentencji wyroku.

Strona pozwana wygrała postępowania i należy jej się zwrot kosztów procesu, jednak zgodnie z art. 102 k.p.c. w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.

Zastosowanie przez sąd art. 102 kpc powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do kręgu tych okoliczności należą zarówno fakty związane z samym przebiegiem procesu, jak i fakty leżące na zewnątrz procesu zwłaszcza dotyczące stanu majątkowego (sytuacji życiowej). Okoliczności te powinny być oceniane przede wszystkim z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 stycznia 1974 r. II CZ 223/73). O tym, czy w konkretnej sprawie zachodzi "szczególnie uzasadniony wypadek" w rozumieniu art. 102 kpc decyduje m.in. sposób prowadzenia procesu przez stronę przegrywającą sprawę. Jeżeli prowadzi ona proces w sposób nielojalny, np. przez usiłowanie wprowadzenia sądu w błąd, albo celowo dąży do przewleczenia procesu lub zwiększenia jego kosztów, to taka strona nie zasługuje na potraktowanie jej w uprzywilejowany sposób i na zwolnienie od zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi (zob. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 1973 r. II CZ 210/73).

Odstępując od obciążania powódki kosztami zastępstwa procesowego Sąd miał na okoliczności sprawy- uzasadnione jej przekonanie aż do czasu rozprawy słuszności dochodzonego roszczenia oraz jej sytuację materialną.

Powódka występująca początkowo w sprawie bez profesjonalnego pełnomocnika wnosząc pozew (odwołanie) pozostawała w subiektywnym przekonaniu o tym, otrzymując przez wiele lat deputat węglowy po zmarłym mężu nadal to prawo posiada i z tego tytułu należy jej się świadczenie rekompensacyjne. W momencie wnoszenia pozwu nie było analiz prawnych ani orzeczeń które interpretowałyby przepisy ustawy, a termin do wniesienia pozwu był terminem zawitym. Udział pełnomocnika pozwanego ograniczył się z kolei tylko do złożenia standardowej (według wcześniej przygotowanego wzoru) odpowiedzi na pozew i wniosku o zwrot kosztów zastępstwa procesowego. Pełnomocnik pozwanego nie był obecny na rozprawie w dniu 1.08.2018 r.

Za zasadnością wniosków powódki o nieobciążanie jej kosztami postępowania przemawia również jej trudna sytuacja materialna, którą opisała podczas rozprawy 1.08.2018 r.

Mając na względzie powyższe Sąd uznał, iż w sprawie zachodziły szczególne okoliczności uzasadniające odstąpienie od obciążania powódki kosztami postępowania.

W świetle powyższego, na podstawie art. 113 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 623) w zw. z art. 102 kpc, Sąd orzekł jak w pkt 2 sentencji.