Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Rybniku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 czerwca 2024 roku

Sąd Rejonowy w Rybniku, V Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: Sędzia Sonia Lasota-Zawisza

Protokolant : sekretarz sądowy Elżbieta Radochońska

po rozpoznaniu w dniu 18 czerwca 2024 roku w Rybniku

na rozprawie

sprawy z powództwa J. L.

przeciwko Sądowi Rejonowemu w R.

o wynagrodzenie

1.  zasądza od pozwanego Sądu Rejonowego w R. na rzecz powoda J. L. kwotę 25.504,62 zł brutto (dwadzieścia pięć tysięcy pięćset cztery złote 62/100) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot i dat:

a)  601,72 zł brutto od dnia 1 lutego 2021 roku,

b)  601,72 zł brutto od dnia 1 marca 2021 roku,

c)  601,72 zł brutto od dnia 1 kwietnia 2021 roku,

d)  601,72 zł brutto od dnia 1 maja 2021 roku,

e)  601,72 zł brutto od dnia 1 czerwca 2021 roku,

f)  601,72 zł brutto od dnia 1 lipca 2021 roku,

g)  601,72 zł brutto od dnia 1 sierpnia 2021 roku,

h)  601,72 zł brutto od dnia 1 września 2021 roku,

i)  601,72 zł brutto od dnia 1 października 2021 roku,

j)  601,72 zł brutto od dnia 1 listopada 2021 roku,

k)  601,72 zł brutto od dnia 1 grudnia 2021 roku,

l)  601,72 zł brutto od dnia 1 stycznia 2022 roku,

m)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 lutego 2022 roku,

n)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 marca 2022 roku,

o)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 kwietnia 2022 roku,

p)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 maja 2022 roku,

q)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 czerwca 2022 roku,

r)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 lipca 2022 roku,

s)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 sierpnia 2022 roku,

t)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 września 2022 roku,

u)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 października 2022 roku,

v)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 listopada 2022 roku,

w)  1.465,28 zł brutto od dnia 1 grudnia 2022 roku,

x)  1.456,07 zł brutto od dnia 1 stycznia 2023 roku,

y)  611,43 zł brutto od dnia 1 kwietnia 2022 roku;

2.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

3.  wyrokowi w pkt 1 do kwoty 21.017,28 zł brutto (dwadzieścia jeden tysięcy siedemnaście złotych 28/100) nadaje rygor natychmiastowej wykonalności;

4.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się wyroku tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego.

Sędzia Sonia Lasota-Zawisza

Sygn. akt V P 81/24

UZASADNIENIE

Powód J. L. wniósł 29.01.2024 r. pozew przeciwko Sądowi Rejonowemu w R. o zapłatę łącznie kwoty 25.504,62 z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od kwot i dat tam wskazanych. Powód domagał się zapłaty różnicy pomiędzy wypłaconym wynagrodzeniem za poszczególne miesiące (za okres od 1.01.2021 r. do 31.12.2022 r.) a wynagrodzeniem należnym wyliczonym zgodnie z zasadami określonymi w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2023 r., poz. 217 ze zm.; dalej jako PrUSP) w zw. z art. 100 PrUSP. W żądanej kwocie zawarte było także dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2021 r.

vide: k. 3-7

W odpowiedzi na pozew pozwany Sąd Rejonowy w R. wniósł o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu. W uzasadnieniu wskazał, że ustalenie w przedmiotowych latach wynagrodzenia sędziów według zasad określonych w ustawach okołobudżetowych związane było z wyjątkową sytuacją finansów publicznych będącej następstwem pandemii. Nadto podniósł, że pozwany nie dysponuje własnym majątkiem, a wynagrodzenie wypłacane jest ze środków budżetowych Skarbu Państwa, a zatem musiał działać na podstawie przepisów i nie miał uprawnień do tego aby samodzielnie ocenić konstytucyjność przepisów i zastosować bezpośrednio przepisy ustawy o ustroju sądów powszechnych. Dodał, że wypłacone wynagrodzenie nie naruszało godności urzędu sędziego.

vide: k. 15-18

W piśmie z 7 maja 2024 r. powód podtrzymał swoje dotychczasowe stanowisko. W piśmie z 5 czerwca 2024 r. powód wniósł o zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia prawomocności orzeczenia do dnia zapłaty.

v ide: k. 30, k. 32

Sąd ustalił co następuje:

Powód J. L. jest zatrudniony w Sądzie Rejonowym w R. od 26 września 2001 r. na stanowisku sędziego Sądu Rejonowego.

Ustawodawca wysokość wynagrodzeń sędziów powszechnych na rok 2021 ustalił w oparciu o art. 12 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz. U. z 2020 r. poz. 2400; dalej jako ustawa okołobudżetowa na rok 2021), tj. przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. ogłoszonego w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, które opiewało na kwotę 4.839,24 zł. Prezes GUS w komunikacie z dnia 11 sierpnia 2020 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł. Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2019 r. wynosiła 185,24 zł.

Ustawodawca wysokość wynagrodzeń sędziów powszechnych na rok 2022 ustalił w oparciu o art. 8 ust. 1 i 2 ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. poz. 2445 ze zm.; dalej jako ustawa okołobudżetowa na rok 2022), tj. w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa GUS z dnia 11 sierpnia 2020 r. |(5024,48 zł (podstawa wynagrodzenia plus 26 złotych, razem 5050,48 zł)). Prezes GUS w komunikacie z dnia 11 sierpnia 2021 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5504,52 zł. Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2021 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r. wynosi 454,04 zł.

W roku 2021 różnica w wynagrodzeniu powoda wyniosła łącznie 7.220,64 zł brutto.

W roku 2022 różnica w wynagrodzeniu powoda wyniosła łącznie 17.672,55 zł brutto.

Różnica w dodatkowym wynagrodzeniu rocznym za 2021 rok wyniosła 611,43 zł brutto.

Średnie miesięczne wynagrodzenie powoda wynosiło 21.017,28 zł brutto.

Zgodnie z obowiązującym w przedmiotowym okresie w Sądzie Rejonowym w R. Regulaminem pracy wynagrodzenie miało być wypłacane co miesiąc – z dołu – w ciągu ostatnich 6 dni danego miesiąca (fakt notoryjny). Zgodnie z art. 5 ust. 2 ustawy o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej z 12.12.1997 r. wynagrodzenie roczne wypłaca się nie później niż w ciągu pierwszych 3 miesięcy roku kalendarzowego następującego po roku, za który przysługuje to wynagrodzenie.

( okoliczności bezsporne, akta osobowe powoda: Postanowienie Prezydenta RP z 26.09.2001 r., niekwestionowane wyliczenie pozwanego k. 8, k. 22-23, średnie miesięczne wynagrodzenie powoda k. 21)

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo zasługuje na częściowe uwzględnienie.

Okoliczności stanu faktycznego nie były sporne. Strony nie zgadzały się jedynie co do oceny prawnej czy przysługujące powodowi wynagrodzenie powinno być ustalone na podstawie art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2023 r., poz. 217 ze zm.; dalej jako PrUSP) czy też dopuszczalne było jego ustalenie według reguł określonych w art. 12 ust. 1 i 2 ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i art. 8 ust. 1 i 2 ustawy okołobudżetowej na 2022 r.

Według art. 91 § 1c PrUSP podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461), z zastrzeżeniem § 1d. W celu zapobiegania realnemu zmniejszeniu wartości wynagrodzenia, w sytuacji w której to przeciętne wynagrodzenie jest niższe, niż ogłoszone w roku poprzedzającym, przyjmowana jest podstawa ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości (§ 1d). Z kolei art. 91 § 2 PrUSP stanowi, że wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w §lc.

Ustawodawca, tak w przypadku 2021 r., jak i 2022 r. zastosował podobny mechanizm prawny ustalenia wysokości wynagrodzenia sędziego. Zarówno w 2021 r., jak i w 2022 r. wynagrodzenia sędziów tylko częściowo były ustalane według reguły opisanej w art. 91 § 1c PrUSP, której centralnym elementem jest przeciętne wynagrodzenie w II kwartale roku poprzedniego (odpowiednio 2020 i 2021 r.). Ten element został odmiennie określony w ustawach okołobudżetowych na rok 2021 i 2022 r., gdzie wskazano, że podstawą ustalenia wysokości wynagrodzenie jest odpowiednio przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku 2019 (a więc nie roku poprzedniego, czyli 2020) oraz przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku 2020 (a więc nie roku poprzedniego, czyli 2021) powiększone o 26,00 zł. Podkreślenia wymaga, że ustawodawca wprowadzając odstępstwa od kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedzającego, nie zawiesił mocy obowiązującej przepisu 91 § 1c PrUSP, nie uchylił go ani nie dokonał jego zmiany. W systemie prawnym obowiązywały zatem we wskazanych latach dwie normy prawne, które odmiennie kształtowały wysokość przeciętnego wynagrodzenia, stanowiącego podstawę ustalenia wynagrodzenie sędziego.

Podkreślić należy, iż rolą tzw. ustaw okołobudżetowych jest jedynie zapewnienie realizacji ustawy budżetowej, a nie kształtowanie nowych praw i obowiązków. Co do zasady Sąd powinien zastosować przepis ustawy późniejszej o ile jednak obie regulacje były zgodne z konstytucją.

Pytania prawne dotyczące wysokości ustalania wynagrodzeń sędziów za rok 2023 r. |zostały skierowane do rozpoznania do Trybunału Konstytucyjnego (K 1/23). Wyrokiem z dnia 8 listopada 2023 r. Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 8 i art. 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. poz. 2666, ze zm.) są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Wskazane przepisy ustanawiały podobny mechanizm waloryzacji, jak te przepisy, które są relewantne z punktu widzenia rozstrzygnięcia niniejszej sprawy.

Zauważyć należy że art. 8 ust. 1 i 2 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 i art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 utraciły moc w tym znaczeniu, że jego przedmiot regulacji został skonsumowany. Ustawy miały charakter epizodyczny, a ich cel został zrealizowany. Dotyczyły one tylko roku 2021 i 2022 r. Wraz z ich upływem utraciły one moc, bo nie ma już przedmiotu regulacji, do którego się one odnosiły. W tym właśnie sensie art. 8 ust. 1 i 2 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 i art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2021 utraciły moc w rozumieniu art. 59 ust. 1 pkt 4 ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym. ( zob. np. postanowienie TK z 1.12.2021 r., U 1/21, OTK-A 2021, nr 70).

Mając na względzie powyższe Sąd rozpoznający niniejszą sprawę miał obowiązek zbadać samodzielnie zgodność wymienionych wcześniej przepisów ustaw okołobudżetowych (na lata 2021 i 2022) z Konstytucją. Przepis art. 8 ust. 2 Konstytucji RP stanowi, że jej unormowania stosowane są bezpośrednio. Musi do tego dochodzić, kiedy sąd stwierdzi konflikt między normami (zasadami, wartościami) konstytucyjnymi, a przepisem ustawy, który ma zastosować. Poprzez taki zabieg sąd nie wyeliminuje kwestionowanego przepisu z obrotu prawnego, lecz odmówi jego zastosowania w indywidualnej sprawie. Sąd jest obowiązany do oceny konstytucyjności przepisu ustawy w ramach ustalania, który przepis obowiązującego prawa będzie zastosowany do rozstrzygnięcia danego stanu faktycznego w indywidualnej sprawie (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 sierpnia 2017 r., I UK 325/16, LEX nr 2389585). Odmowa zastosowania przepisu ustawy uznanego przez sąd za sprzeczny z Konstytucją nie narusza więc kompetencji Trybunału Konstytucyjnego i nie ma bezpośredniego związku z tymi kompetencjami. Istota tego stanowiska bazuje na twierdzeniu, że przedmiot orzekania sądu dotyczy indywidualnego stosunku społecznego, a Trybunał Konstytucyjny orzeka o prawie. Wykonując władzę sądowniczą (art. 10 ust. 2 Konstytucji) sąd sprawuje wymiar sprawiedliwości (art. 175 ust. 1 Konstytucji). Z kolei rola Trybunału przypomina bardziej władzę ustawodawczą tzw. ustawodawcy negatywnego (mimo że art. 10 ust. 2 Konstytucji zalicza go do władzy sądowniczej).

Do bezpośredniego zastosowania Konstytucji sensu stricto doszło np. w wyroku ówczesnej Izby Administracyjnej, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych Sądu Najwyższego (obecnie Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych) z dnia 7 grudnia 1999 r., I PKN 438/99 (OSNAPiUS 2000 Nr 12, poz. 475 z glosą L. Florka, OSP 2000 Nr 11, poz. 174), w którym odmówiono zastosowania w sprawie regulacji ustawowej zawartej w art. 240 § 3 pkt 1 k.p. (por. również wyrok tego sądu z 7 kwietnia 1998 r. w sprawie I PKN 90/98).

Kolejny argument na rzecz możliwości dokonania samodzielnej oceny sprawy przez Sąd, został wskazany także przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 20 lipca 2021 r., LEX nr 3232398. W powołanym orzeczeniu Sąd przyjął, że dopuszczalność stosowania tzw. „rozproszonej kontroli konstytucyjnej” przez sądy ma miejsce w sytuacjach oczywistych, tj. wówczas, gdy w przeszłości Trybunał Konstytucyjny orzekał już o normie analogicznej do normy, która ma być zastosowana w danej sprawie, albo w przypadku powtórzenia niekonstytucyjnej normy przez ustawodawcę. Analogiczne stanowisko zostało zajęte w orzeczeniach Sądu Najwyższego ( por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 2018 r., V CSK 230/17, OSNC-ZD 2018 Nr 4, poz. 69 i z dnia 27 listopada 2019 r., II CSK 493/18 LEX nr 3226141).

Powyższa sytuacja w przedmiotowej sprawie wystąpiła. W sprawie doraźnego modyfikowania mechanizmu kształtowania wysokości wynagrodzeń sędziów ustawami okołobudżetowymi wypowiadał się już Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 4 października 2000 r. (sygn. P 8/00) i z dnia 12 grudnia 2012. (sygn. K 1/12), jak i aktualnie w sprawie I K 1/23 (wyrok z 8.11.2023r.). W orzeczeniach generalnie nie zakwestionowano możliwości stosowania tego typu mechanizmu przez ustawodawcę, lecz określono kryteria, w oparciu o które należy badać zgodność z Konstytucją zastosowanych doraźnych rozwiązań prawnych.

Sąd Najwyższy w wyroku z 8.02.2023 r. ( II PSKP 25/22, LEX nr 3518317) wskazał, że w przypadku, gdy ukształtowany system ochrony prawnej, pozbawia jednostkę prawa do ochrony jej praw i wolności konstytucyjnych w ramach toczącego się postępowania sądowego, w szczególności braku możliwości zgłoszenia przez sąd pytania prawnego do Trybunału Konstytucyjnego na podstawie art. 193 Konstytucji RP, to sąd rozpoznający sprawę w sytuacji, gdy zachodzi sprzeczność pomiędzy przepisem konstytucyjnym i ustawowym nieusuwalna w drodze dopuszczalnych metod wykładni, zobowiązany jest do pominięcia przepisu ustawy, gdy uzna, że jest on niezgodny z Konstytucją RP. Sąd rozpoznający niniejszą sprawę podziela ten pogląd.

Zgodnie z art. 178 ust. 2 Konstytucji sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.

W przywołanym wyroku z dnia 4 października 2000 r. (P 8/00) Trybunał Konstytucyjny, na tle innego, aczkolwiek analogicznego stanu prawnego ( art. 71 ustawy z dnia 20 czerwca 1985 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, Dz. U. z 1994 r., nr 7, poz. 25 ze zm.), wskazał, że nakazana przez art. 178 ust. 2 Konstytucji adekwatność wynagrodzeń sędziowskich do godności urzędu wręcz wyklucza uznaniowe, nie oparte na precyzyjnych regulacjach generalnych, ustalanie indywidualnych stawek wynagrodzenia. Uchybiałoby godności urzędu sędziowskiego ustalanie wysokości wynagrodzeń sędziów de casu ad casum, w drodze uznaniowej, a być może i arbitralnej, konkretyzacji ogólnej zasady konstytucyjnej w stosunku do poszczególnych sędziów (zważywszy na wielce prawdopodobną w takiej sytuacji możliwość występowania rozbieżności w orzecznictwie co do wysokości stawek). Niedopuszczalne byłoby też ustalanie indywidualnych stawek wynagrodzenia sędziów przez sięganie, w drodze analogii, do unormowań dotyczących innych grup zawodowych.

Nie sposób uznać za godziwe, wynagrodzenie, które nie pozostaje w adekwatnej relacji ze zmieniającymi się uwarunkowaniami rynku, spadku siły nabywczej pieniądza i realnego wzrostu wynagrodzeń w gospodarce narodowej. Wynagrodzenie otrzymywane od stycznia 2021 r. nie jest ponadto adekwatne do posiadanych przez sędziów kwalifikacji (i konieczności ich stałego podnoszenia), zakresu obowiązków i odpowiedzialności (orzekanie o sprawach mających kluczowy wpływ na życie obywatela, funkcjonowanie społeczeństwa), ilości pracy (nienormowany czas pracy, który jest określony wymiarem przydzielonych sędziemu zadań), a także nie rekompensuje rygorystycznych ograniczeń w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz nie sprzyja budowaniu prestiżu urzędu sędziego. Należy również dodać, że sędziowie od stycznia 2022 r. ponoszą negatywne skutki postępującej inflacji.

Nie ulega wątpliwości, że norma ustrojowa wyrażona w art. 178 ust. 2 Konstytucji jest nakierowana na umocnienie pozycji władzy sądowniczej w systemie organów państwowych i zagwarantowanie sędziom takich warunków pracy i wynagrodzenia, które mają służyć prawidłowemu sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. W demokratycznym państwie prawnym dobrze działający wymiar sprawiedliwości jest gwarancją i warunkiem funkcjonowania rządów prawa. Zakłada się, że wymiar sprawiedliwości będzie funkcjonować prawidłowo, gdy warunki pracy sędziów oraz ich wynagrodzenia będą adekwatne do godności urzędu sędziego i zakresu jego obowiązków. Trzeba podkreślić, że sędziowie sądów powszechnych i szczególnych są jedyną grupą zawodową, której wynagrodzenia stanowią przedmiot wyraźnej regulacji konstytucyjnej. Wypływa stąd obowiązek właściwych organów państwa szczególnej troski o kształtowanie należytego poziomu tych wynagrodzeń, także w relacji do wynagrodzeń innych funkcjonariuszy publicznych.

Trybunał zaznaczył, że badając, czy prawodawca nie przekroczył wyznaczonych mu przez Konstytucję granic swobody regulacji, trzeba zwrócić natomiast uwagę na pewne obiektywne układy odniesienia:

·

po pierwsze, takim układem jest poziom przeciętnego wynagrodzenia w państwowej sferze budżetowej. Skoro zawód sędziego jest wyróżniany konstytucyjnie w stosunku do innych profesji, to trzeba przyjąć, że poziom wynagrodzenia sędziowskiego, także na szczeblu sędziego sądu rejonowego, powinien znacząco przekraczać poziom przeciętnej płacy w sferze budżetowej;

·

po drugie, wynagrodzenia sędziów w ogóle, jak również wynagrodzenia poszczególnych kategorii sędziów sądów równorzędnych (w tym sędziów sądów rejonowych i asesorów sądowych) powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać nie mniejszą tendencję wzrostową niż przeciętne wynagrodzenie w państwowej sferze budżetowej;

·

po trzecie, w razie trudności budżetu państwa wynagrodzenia sędziowskie powinny być szczególnie chronione przed nadmiernie niekorzystnymi wahaniami;

·

po czwarte, wynagrodzenia sędziów nie powinny być obniżane w drodze regulacji normatywnych.

Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 12 grudnia 2012. sygn. K 1/12 wskazał, iż w ustawie okołobudżetowej znalazło się uzasadnienie, że zamrożenie wynagrodzeń podyktowane jest koniecznością zachowania równowagi budżetowej jako wartości konstytucyjnie chronionej. W założeniach do projektu budżetu państwa na rok 2012, zostało przewidziane „zamrożenie” funduszu wynagrodzeń w jednostkach sfery budżetowej oraz zastosowanie dyscyplinującej reguły wydatkowej, co zostało umotywowane jako działania niezbędne dla utrzymania założonego poziomu deficytu budżetu państwa oraz przeciwdziałania przekroczeniu II progu ostrożnościowego. „Zamrożenie” wynagrodzeń sędziów uznano przy tym za rozwiązanie epizodyczne, uzasadnione wyjątkową sytuacją finansów publicznych. Koszty działań zmierzających do zwalczenia skutków kryzysu rozdzielono przy tym pomiędzy wszystkie grupy społeczne. Co ważne, prezentowano wówczas także inne działania oszczędnościowe, mające zapewnić stabilność finansów publicznych.

Jednocześnie, w omawianym orzeczeniu Trybunał Konstytucyjny określił nieprzekraczalne „warunki brzegowe”, a więc granice wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków, wskazując, że:

·

wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość – zarówno wobec całej tej grupy zawodowej – ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy,

·

wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej,

·

wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej,

·

w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej – niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej – chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami,

·

niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenie konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Trybunał podkreślił przy tym, że w demokratycznym państwie prawa, opartym na trójpodziale władz, nie jest dopuszczalne, by jedna z nich, była przez pozostałe władze osłabiana, co mogłoby w konsekwencji prowadzić do uzależnienia od pozostałych władz i obniżać jej autorytet. Wskazał, że „zamrożenie” może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności, ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. „Zamrożenie" wynagrodzeń sędziów jest dopuszczalne tylko ze względu na inne wartości konstytucyjne i nie może być - nawet w sposób dorozumiany, czy sugerowany - środkiem "dyscyplinującym", jak mogłoby to wynikać z niektórych wypowiedzi przedstawicieli władzy wykonawczej.”(por. uzasadnienie wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie K 1/12).

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 listopada 2023r. (I K 1/23), kluczowa dla istoty sprawy jest analiza każdego z wyżej wymienionych warunków w odniesieniu do przedmiotu kontroli. Zasady wynagradzania sędziów sformułowane w ustawie okołobudżetowej na 2023 r. muszą spełniać wszystkie warunki brzegowe, by stwierdzić o ich konstytucyjności. Trybunał podkreślił , że już sama analiza przepisów kształtujących sposób wynagradzania sędziów w latach 2021-2023 pozwala stwierdzić, że w każdym z ostatnich trzech lat budżetowych ustawodawca przyjął inną koncepcję co do konstrukcji tego mechanizmu. Podkreślił także , że każda z modyfikacji zasad wynagradzania sędziów na mocy ustawy okołobudżetowej miała w istocie rzeczy charakter tymczasowy, ponieważ co do zasady podstawa zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich ustalana jest na podstawie przepisów p.u.s.p, u.SN oraz u.s.TK. Tymczasem od przeszło trzech lat reguła ta była "tymczasowo" modyfikowana, za każdym razem w inny sposób. Taki stan rzeczy sprawia, że poddać można w wątpliwość sens istnienia norm regulujących podstawę zasadniczego wynagrodzenia sędziów w wyżej wspomnianych ustawach. Stosowanie jednorocznych rozwiązań tymczasowych w perspektywie wieloletniej, dodatkowo o zmiennym charakterze, sprawia, że nie został spełniony warunek brzegowy wymieniony w pkt 1. Wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach kształtowane są przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy - zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewnia konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Sędziowie nie mogą w żaden sposób przewidzieć, jak będzie kształtować się ich wynagrodzenie. W kontekście wynagradzania pracowników sfery budżetowej może być zrozumiała dyskrecjonalność ustawodawcy - musi przecież dostosować wysokość zarobków do sytuacji na rynku pracy oraz czynników gospodarczych. Tymczasem taka uznaniowość nie powinna mieć miejsca w odniesieniu do wynagrodzeń sędziowskich, których szczególny charakter potwierdzony jest w art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji. Konstytucyjna ranga powinna gwarantować nie tylko ich nominalną wysokość.

Zauważyć należy, iż uzasadnienie założeń budżetowych na lata 2021 i 2022, nie wskazywało na realne zagrożenia równowagi finansów publicznych, które mogłyby stanowić podstawę do „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich. Jednocześnie wiele działań władzy ustawodawczej i wykonawczej świadczyło o braku ekonomicznego uzasadnienia swoistego „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich. Na mocy rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 2021 r. (Dz. U. z 2021 r., poz. 1394) z dniem 1 sierpnia 2021 r. zmienione zostało rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe, czego skutkiem było znaczne zwiększenie mnożników kwoty bazowej, stanowiącej podstawę ustalenia wartości uposażenia osób nim objętych. Ustawą z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834) ze skutkiem od 1 listopada 2021 r. zwiększono natomiast wartość uposażenia Prezydenta RP o około 40 %.

Przyjęto także nowe rozwiązania ustawie z dnia 21 listopada 2021 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1282, ost.zm. Dz. U. z 2021 r. poz. 1834). Na mocy wymienionej nowelizacji znacznie zwiększono wartość uposażeń osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz diet radnych.

Kontynuowano płatności tzw. 13 emerytur na podstawie ustawy z dnia 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów oraz zgodnie z unormowaniem ustawy z dnia 26 maja 2022 r. wprowadzono dodatkowe roczne świadczenie pieniężnym dla emerytów i rencistów -14 emeryturę.

Należy wyjaśnić, że Sąd orzekający nie neguje przywołanych rozwiązań płacowych. Powyższe wskazanie świadczyć ma natomiast o braku uzasadnionych podstaw do swoistego „zamrożenia” wynagrodzeń sędziowskich w latach 2021- 2022 roku, albowiem ustawodawca nie zaplanował programów oszczędności dla wszystkich podmiotów uzyskujących świadczenia z budżetu a tylko „zamrożenie” wynagrodzeń dotknęło sędziów i prokuratorów.

Zgodnie z art. 2 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Już usytuowanie tej klauzuli w normach konstytucyjnych nakazuje jej przyznać wysoki prymat i miejsce.

Z prezentowaną zasadą konstytucyjną związana jest zasada pewności prawa (bezpieczeństwa prawnego). Gwarantuje ona ochronę praw słusznie nabytych, interesów w toku oraz ekspektatywę maksymalnie ukształtowanych (por. wyrok TK z 21 czerwca 2005 r. w sprawie P 25/02). Obywatel ma prawo oczekiwać od Państwa, że może poruszać się i kształtować swoje uprawnienia i zobowiązania w oparciu o stabilne normy prawne, podlegające zmianom jedynie w przypadkach wyjątkowych i uzasadnionych.

W tym miejscu warto dodać, że ingerencja ustawodawcy w wysokość wynagrodzenia sędziów winna uwzględniać także ograniczone możliwości dodatkowego zarobkowania przez sędziów.

Mając na względzie powołane normy konstytucyjne, należało przyjąć, że zastosowane w 2021 roku i w 2022 roku odstępstwo od zasady określonej w art. 91 § 1c PrUSP, które wynika z art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2021 r.i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r. nie spełniało kryteriów określonych przepisami art. 178 ust. 2 Konstytucji RP. Rozwiązanie przyjęte w ustawie okołobudżetowej wskazuje na znaczną niekonsekwencję ustawodawcy, który tylko w odniesieniu do sędziów i prokuratorów odchodzi od dotychczasowych zasad płacowych, ustawodawca nie argumentuje swojej decyzji wobec tej grupy zawodowej, nie wskazuje na spełnienie żadnego z kryteriów rozpatrywanych w orzeczeniach TK z 4 października 2000 r., P 8/00 czy 12 grudnia 2012 r., K 1/12. Skoro Ustawodawca podjął decyzję o zamrożeniu płac sędziów w spornym okresie to owo zamrożenie winno dotknąć również przedstawicieli pozostałych władz, tj. władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (które jak już było wcześniej wspomniane stanowią wraz z władzą sądowniczą jedną konstrukcję) bądź też nie powinno ono dotyczyć żadnej z ww. władz. Przyjęcie odmiennego rozwiązania, tj. zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich, przy jednoczesnym podniesieniu płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz władzy wykonawczej (bez wyjaśnienia powyższego rozwiązania) godzi w zasadę równego traktowania podmiotów podobnych, a także narusza zakaz dyskryminacji, o którym traktuje art. 32 ust. 2 Konstytucji RP.

Odmowa zastosowania w sprawie przepisu niezgodnego z Konstytucją RP jest nie tylko prawem ale i obowiązkiem Sądu. Wskazane przepisy art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2021 r. i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej z 2022 r. stanowiące podstawę wypłacanych powódce uposażeń (w roku 2021 i 2022) są sprzeczne z omówionymi wyżej przepisami art. 178 ust. 2, art. 32 i art. 2 Konstytucji RP , dlatego Sąd odmówił ich zastosowania w niniejszej sprawie. Sąd nie pozbawia ustawodawcy prawa do kształtowania wynagrodzenia osób zatrudnionych w szeroko rozumianej sferze publicznej, w tym sędziów. Zdaniem Sądu, wprowadzenie jednak ewentualnych zmian winno nastąpić w drodze nowelizacji ustawy ustrojowej (z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych), nie zaś w oparciu o epizodyczne, z istoty swej jednorazowe regulacje okołobudżetowe. A zatem wynagrodzenie powoda w okresie spornym winno być ukształtowane zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 91 PrUSP, a nie ustawach epizodycznych, którymi władza ustawodawcza w sposób arbitralny określiła wynagrodzenie nie gwarantujące konstytucyjnego prawa do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu i zakresowi obowiązków, a tym samym naruszające gwarancję niezawisłości stanowiącej warunek niezależnego wykonywania funkcji władzy sądowniczej.

Mając na względzie powyższe Sąd uznał powództwo za zasadne. Wysokość roszczenia była między stronami bezsporna (powód zgodził się z zestawieniem sporządzonym przez służby księgowe pozwanego). W pkt 1 na podstawie art. 91 PrUSP zasądził od pozwanego na rzecz powoda łącznie kwotę 25.504,62 zł brutto wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od następujących kwot i dat:

z)  601,72 zł brutto od dnia 1 lutego 2021 roku,

aa)  601,72 zł brutto od dnia 1 marca 2021 roku,

bb)  601,72 zł brutto od dnia 1 kwietnia 2021 roku,

cc)  601,72 zł brutto od dnia 1 maja 2021 roku,

dd)  601,72 zł brutto od dnia 1 czerwca 2021 roku,

ee)  601,72 zł brutto od dnia 1 lipca 2021 roku,

ff)  601,72 zł brutto od dnia 1 sierpnia 2021 roku,

gg)  601,72 zł brutto od dnia 1 września 2021 roku,

hh)  601,72 zł brutto od dnia 1 października 2021 roku,

ii)  601,72 zł brutto od dnia 1 listopada 2021 roku,

jj)  601,72 zł brutto od dnia 1 grudnia 2021 roku,

kk)  601,72 zł brutto od dnia 1 stycznia 2022 roku,

ll)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 lutego 2022 roku,

mm)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 marca 2022 roku,

nn)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 kwietnia 2022 roku,

oo)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 maja 2022 roku,

pp)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 czerwca 2022 roku,

qq)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 lipca 2022 roku,

rr)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 sierpnia 2022 roku,

ss)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 września 2022 roku,

tt)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 października 2022 roku,

uu)  1.475,12 zł brutto od dnia 1 listopada 2022 roku,

vv)  1.465,28 zł brutto od dnia 1 grudnia 2022 roku,

ww)  1.456,07 zł brutto od dnia 1 stycznia 2023 roku,

xx)  611,43 zł brutto od dnia 1 kwietnia 2022 roku.

O odsetkach ustawowych za opóźnienie orzeczono na podstawie art. 481 k.c. w związku z art. 300 k.p. mając na uwadze terminy wypłaty wynagrodzeń określone w regulaminie pracy oraz ustawie o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej. W regulaminie termin wypłaty określono na ostatnie 6 dni danego miesiąca, w związku z czym – przy takim określeniu terminu - należy przyjąć, że terminem zapłaty jest ostatni dzień danego miesiąca i dopiero z tym dniem roszczenie staje się wymagalne, nawet w sytuacji wcześniejszej zapłaty. Z kolei ustawowy termin wypłaty dodatkowego wynagrodzenia rocznego określono na pierwszy kwartał, tym samym dopiero z dniem 31 marca roszczenie staje się wymagalne. W tym zakresie Sąd w punkcie 2 wyroku oddalił powództwo.

W punkcie 3 sentencji Sąd na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c. nadał wyrokowi w pkt 1 do kwoty 21.017,28 zł brutto rygor natychmiastowej wykonalności.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono w pkt 4 wyroku w oparciu o art. 100 zd. 2 k.p.c. w zw. z art. 98 §1 ¹ k.p.c. i art. § 2 pkt 5 w zw. § 9 ust 1 pkt 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie uznając, że powód uległ z żądaniem tylko w nieznacznej części.

Sędzia Sonia Lasota - Zawisza