Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Rybniku

UZASADNIENIE

wyroku z 22 stycznia 2024 roku

Pozwem z 10 lipca 2023 r. powód W. C. zażądał uchylenia obowiązku alimentacyjnego wobec swojej córki pozwanej K. C., ustalonego wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Rybniku sygn. akt IV Rc 92/11, opiewającego na 500 zł miesięcznie, z dniem 14 września 2019 r. Powód zażądał również zasądzenia na swoją rzecz od pozwanej kosztów postępowania wg norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu powód wskazał, że od co najmniej ukończenia przez pozwaną 26 roku życia, mając na względzie jej wiek oraz sytuację materialną, nie zachodzi konieczność jej dalszego alimentowania. Ponadto powód podniósł, że jest emerytem, któremu po potrąceniach, w tym alimentacyjnych, pozostaje 802,10 zł, oraz ma na swoim utrzymaniu dwoje małoletnich dzieci.

W odpowiedzi na pozew pozwana zażądała oddalenia powództwa oraz zasądzenia na swoją rzecz kosztów postępowania wg norm przepisanych. Uzasadniając swoje stanowisko pozwana wskazała, że z uwagi wysokość swoich usprawiedliwionych potrzeb oraz aktualne odbywanie przez siebie aplikacji radcowskiej, otrzymywane przez nią minimalne wynagrodzenie nie pozwala jej na samodzielne utrzymanie, wobec czego w dalszym ciągu potrzebuje być alimentowana przez ojca.

Sąd ustalił następujące fakty

Pozwana urodziła się (...), a jej rodzicami są powód oraz M. C..

Wyrokiem zaocznym Sądu Rejonowego w Rybniku z 6 maja 2011 r. sygn. akt IV Rc 92/11 od powoda na rzecz pozwanej zasądzono alimenty w kwocie 500 zł miesięcznie, płatne do 10-tego dnia każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie w przypadku opóźnienia w płatności któregokolwiek ze świadczeń, począwszy od 1 stycznia 2011 r.

/fakty bezsporne/

Rodzice pozwanej, powód i M. C., są rozwiedzeni i tworzą osobne gospodarstwa domowe.

/fakty bezsporne/

Pozwana w 2012 r. ukończyła liceum i zaczęła studia I stopnia na Politechnice (...) na kierunku biotechnologii, które to ukończyła w 2016 r. Uzyskawszy wykształcenie na poziomie inżyniera, pozwana następnie rozpoczęła na Uniwersytecie (...) studia (...) stopnia na kierunku biotechnologii oraz studia prawnicze w trybie zaocznym. Czesne za studia prawnicze pozwanej semestralnie wynosiło pomiędzy 2-3 tyś. złotych. Powód przy rozpoczęciu przez pozwaną studiów prawniczych zadeklarował, że będzie ją w tym wspierał.

/zeznania pozwanej – k.67-68/

/zeznania M. C. – k. 90-91/

Relacje pomiędzy powodem i pozwaną uległy pogorszeniu w 2016 r., a od 2017 r., kiedy to powód założył nową rodzinę, zaprzestał on płacenia pozwanej alimentów, wobec czego na wniosek tej 28 lutego 2017 r. wszczęte zostało postępowanie egzekucyjne przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rybniku T. W. sygn. akt Kmp 13/17.

/zeznania pozwanej – k.67-68/

/zawiadomienie z 28 lutego 2017 r. o wszczęciu postępowania przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rybniku T. W. w sprawie Kmp 13/17 – k. 3 akt Kmp 13/17/

Pozwana przerwała studia magisterskie z biotechnologii, ponieważ potrzebowała pieniędzy na ukończenie studiów prawniczych. Bezskutecznie szukała zatrudnienia na stanowisku związanym z prawem. W sierpniu 2017 r. pozwana zaczęła pracę w charakterze asystentki medycznej w (...) Klinice w Ż., gdzie pracowała do grudnia 2022 r.

/zeznania pozwanej – k.67-68/

Studia prawnicze pozwana ukończyła w 2021 r. z oceną bardzo dobrą. Bezpośrednio po studiach pozwana po raz pierwszy przystąpiła do egzaminu wstępnego na aplikację radcowską, który to zakończył się dla niej wynikiem negatywnym. Pozwanej udało się zdać egzamin wstępny na aplikację radcowską za drugim podejściem w 2022 r. i z początkiem 2023 r. zaczęła odbywanie aplikacji radcowskiej.

/zeznania pozwanej – k.67-68/

W styczniu 2023 r. pozwana została zatrudniona na umowie o pracę na stanowisku asystenta prawnego w kancelarii w K.. Od tego czasu pozwana nie szukała oferty pracy w innych kancelariach. Wymiar godzinowy pracy pozwanej z reguły oscyluje pomiędzy 8 a 16. W związku z odbywaniem przez pozwaną aplikacji radcowskiej w jeden dzień w tygodniu uczęszcza ona na zajęcia między 8:30 a 14:00. Pozwana za swoją pracę otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 3 500 zł brutto, co w zależności od miesiąca dawało jej kwotę netto pomiędzy 2 700 – 2 800 zł.

/zaświadczenie o zarobkach pozwanej z 29 sierpnia 2023 r. – k. 41/

Pozwana miesięcznie na swoje utrzymanie wydaje ok. 3 700 zł, na które to składają się wydatki związane z: aplikacją radcowską (500 zł), paliwo na dojazdy do K. (800 zł), telefonem i internetem (90 zł), odzieżą i obuwiem (300 zł), kosmetykami i środkami czystości (200 zł), wyżywieniem w postaci diety pudełkowej (1 000 zł), potrzeby mieszkaniowe (400 - 500 zł), składką członkowską w (...) (30 zł), lekcjami z niemieckiego (70 zł), ubezpieczeniem (112 zł), zajęciami fitness (100 zł).

/zeznania pozwanej – k.67-68/

Pozwana mieszka razem z matką w R.. Matka pozwanej jest pielęgniarką, zarabiającą miesięcznie 4 300 zł netto. Matka pozwanej zajmuje się wszelkimi czynnościami domowymi, tak aby pozwana mogła skupić się na nauce. Matka pozwanej opłaca jej wydatki związane z zakupem kosmetyków oraz odzieży. Koszty związane z utrzymaniem mieszkania zamieszkiwanego przez pozwaną z matką wynoszą 2 200 zł.

/zeznania pozwanej – k.67-68/

/zeznania M. C. – k. 90-91/

Pozwana jest również wspierana przez swojego brata, A. C., który pomaga jej rzeczowo. Przekazał jej samochód, którego koszty utrzymania ponosi, a także, kiedy widzi po jej stronie taką potrzebę, daje jej urządzenia elektroniczne takie jak komputer czy telefon.

/zeznania A. C. – k. 89v-90/

Powód ma 66 lat i jest emerytem. Uzyskuje on 2 642,25 zł emerytury brutto, z której to na dzień 1 czerwca 2023 r. potrącane było 1 585,35 zł należności alimentacyjnych.

/decyzja ZUS z 1 czerwca 2023 r. – k. 10/

Powód jest osobą otyłą, cierpiącą na cukrzycę typu 2.

/dokumentacja medyczna powoda k. 55-58v/

Powód ma na swoim utrzymaniu dwoje małoletnich dzieci: 7-letnią D. i 4-letniego K.. Koszty utrzymania każdego z małoletnich dzieci powoda wynoszą 1 000 zł miesięcznie. Wydatki związane ze zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych gospodarstwa domowego powoda wynoszą 1 125 zł miesięcznie. Oprócz tego powód powinien miesięcznie wydawać od 400 do 600 zł na leki.

/zeznania powoda k. 66-67/

Powód na dzień 9 maja 2023 r. posiadał stan zaległości, będących przedmiotem egzekucji w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rybniku T. W. sygn. akt GKm 60/21, wynoszący 48 675,40 zł.

/postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rybniku T. W. z 9 maja 2023 r. sygn. akt GKm 60/21 – k. 60/

Powód na dzień 9 maja 2023 r. posiadał stan zaległości, będących przedmiotem egzekucji w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rybniku T. W. sygn. akt Kmp 13/17, wynoszący 55 534, 77 zł.

/postanowienie Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Rybniku T. W. z 9 maja 2023 r. sygn. akt Kmp 13/17 – k. 56 akt Kmp 9/23/

W gospodarstwie domostwie powoda uczestniczy również jego partnerka K. K., będąca matką małoletnich D. i K.. Partnerka powoda jest bezrobotna i uzyskuje z tego tytułu zasiłek w miesięcznej wysokości 1 660 zł. W sezonie prowadzi działalność gospodarczą polegającą na szyciu sukien ślubnych.

/zeznania powoda k. 66-67/

/zeznania K. K. – k. 91-91v/

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny przede wszystkim w oparciu o dokumenty przedstawione przez strony, ich oświadczenia oraz zeznania świadków. Nadmienić warto, że fakty co do zasady nie były między stronami sporne, a różnica stanowisk procesowych jest wynikiem odmiennej interpretacji prawnej w oparciu o nie. Tytułem przykładu, w świetle przedłożonego materiału dowodowego brak było podstaw do kwestionowania wysokości wydatków miesięcznie ponoszonych przez pozwaną, jednak to, czy były one uzasadnione jest już częścią oceny prawnej, czego sąd dokona w części zważeniowej niniejszego uzasadnienia.

Sąd zważył, co następuje.

Powództwo zasługiwało na częściowe uwzględnienie.

Stosownie z art. 133 § 1 k.r.o. rodzice są obowiązani do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie. Poza przytoczonym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku (art. 133 § 1 k.r.o.). W myśl zaś art. 135 § 1 k.r.o. zakres świadczeń alimentacyjnych zależy od usprawiedliwionych potrzeb uprawnionego oraz od zarobkowych i majątkowych możliwości zobowiązanego.

Co do zasady obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka powstaje z chwilą urodzenia się dziecka i trwa do czasu, kiedy dziecko uzyska zdolność samodzielnego utrzymania się. Zdolność samodzielnego utrzymania się z reguły oznacza podjęcie przez dziecko odpowiedniej dla niego pracy zarobkowej i uzyskiwanie z niej dochodów ( A. Kawałko, H. Witczak [w:] Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz aktualizowany, red. M. Fras, M. Habdas, LEX/el. 2023, art. 133, pkt 8).

W orzecznictwie utrwalone jest, że alimentowanie dziecka po ukończeniu pełnoletności zależy od tego, czy osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie przez nie nauki. W razie zaistnienia poważnych trudności lub braku postępów w nauce możliwe – w danych okolicznościach – jest przyjęcie, że dziecko już w wystarczający sposób się usamodzielniło. W braku starań dziecka w kierunku uzyskania zdolności samodzielnego utrzymania rodzice mogą również uchylić się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego na podstawie art. 133 § 3 k.r.o. ( K. O. (red. serii), M. D., J. S. (red. tomu), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Wyd. 10, art. 133 ).

W praktyce mogą występować różnorodne stany faktyczne, mające wpływ na istnienie obowiązku alimentacyjnego. Jeżeli np. czas pobierania nauki wydłuża się nadmiernie poza przyjęte ramy, gdy nie czynione są należyte postępy w nauce, uczący nie zdaje egzaminów i ze swej winy powtarza lata nauki w szkole oraz nie kończy jej w okresie, przewidzianym w programie a ze względu na wiek i ogólne przygotowanie do pracy może ją podjąć, rodzice nie są obowiązani do alimentowania pełnoletniego dziecka ( uchwała SN(CI) z 16.12.1987 r., III CZP 91/86, OSNC 1988, nr 4, poz. 42). Jednak ustalenie takie musi wynikać ze zgromadzonych w sprawie dowodów, świadczących o zawinionych zaniedbaniach dziecka ( wyrok SN z 16.01.2001 r., II CKN 40/99, LEX nr 52373).

Jeżeli dziecko ukończyło studia i uzyskało zdolność samodzielnego utrzymania się rodzice nie są już zobowiązani świadczyć na jego rzecz alimentów, w tym również gdyby podjęło kolejny kierunek studiów. W orzecznictwie dominuje pogląd, że ukończenie jednego kierunku studiów magisterskich pozwala dziecku na uzyskanie zdolności do samodzielnego utrzymania się ( K. O. (red. serii), M. D., J. S. (red. tomu), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Wyd. 10, pkt 60). Sąd Najwyższy w wyroku z 7.12.2010 r. (I UK 189/10, L.) stwierdził, że „Z reguły przyjmuje się, że (…) obowiązek alimentacyjny trwa maksymalnie do końca studiów wyższych, ponieważ ich ukończenie pozwala na samodzielne utrzymywanie się dziecka” oraz że „podnoszenie kwalifikacji celem uzyskania stopnia naukowego lub określonej specjalizacji w zawodzie stanowi następny etap podwyższenia uzyskanych już wcześniej możliwości zarobkowania”. Wypowiedź ta sformułowana została w sprawie o ustalenie prawa do renty rodzinnej, a nie w postępowaniu alimentacyjnym, lecz jest ona co do zasady trafna w świetle art. 133 § 2 k.r.o. i przekonuje sąd w większym stopniu niż przytoczone przez stronę pozwaną fragmenty uzasadnień sądów rejonowych.

W niniejszej sprawie podzielić należy stanowisko Sądu Najwyższego w przytoczonym powyżej orzeczeniu, iż odbywanie aplikacji prawniczej stanowi następny etap podwyższania uzyskanych już wcześniej możliwości zarobkowania i nie jest ono środkiem do uzyskania możliwości samodzielnego utrzymania się, lecz służy podwyższaniu kwalifikacji zawodowych i uprawnia do ubiegania się o najwyżej kwalifikowane w tym zawodzie funkcje czy specjalizacje.

Jakkolwiek na aprobatę zasługują starania pozwanej, mające na celu umożliwić jej jak najlepsze przygotowanie do pełnienia zawodu, będącego co warto podkreślić zawodem zaufania publicznego, tak musi one czynić je już na swój koszt i swoją odpowiedzialność. Domaganie się przez pozwaną od powoda dalszej alimentacji w celu realizacji jej upragnionego modelu życia jest zdaniem Sądu niedopuszczalne.

Nie bez znaczenia jest tu też wiek pozwanej, która ma już 30 lat. Okres jej kształcenia został przy tym wydłużony o kilka lat i to z przyczyn leżących po stronie pozwanej. Zdecydowała się ona na podjęcie jednolitych, pięcioletnich studiów prawniczych cztery lata po ukończeniu szkoły średniej, dopiero po uzyskaniu tytułu inżyniera biotechnologii, a także nie zdała ona egzaminu wstępnego na aplikację radcowską, będący testem jednokrotnego wyboru, nieuchodzącym w powszechnej opinii za egzamin skomplikowany, w zestawieniu z trudnym egzaminem końcowym.

Z tych względów w ocenie sądu obowiązek alimentacyjny względem pozwanej istniał jedynie do października 2021 r., kiedy to w normalnym trybie mogła ukończyć rozpoczęte bez sprzeciwu powoda studia prawnicze, zaczynając które, co trzeba zaznaczyć, uzyskała zapewnienie powoda, że będzie ją w nich wspierał.

Abstrahując od braku występowania po stronie pozwanej niemożności samodzielnego utrzymania co do zasady, to w ocenie sądu przeciwko utrzymania wobec pozwanej obowiązku alimentacyjnego nałożonego na powoda przemawia również to, że aktualnie osiągane przez pozwaną wynagrodzenie jest wystarczające dla zaspokojenia jej usprawiedliwionych potrzeb w rozumieniu art. 135 § 1 k.r.o.

Tymczasem pozwana świadomie czyni jednak wydatki, które znacząco podwyższają koszty jej utrzymania i fakt ten nie może obciążać powoda.

Dieta pudełkowa, jakkolwiek wygodna i pozwalająca zaoszczędzić czas, stanowi wyjątek od zwyczajnie przyjętego samodzielnego przygotowywania sobie posiłków i decydując się na nią pozwana musiała mieć liczyć się z tym, że generować będzie ona znaczne dodatkowe koszty. Za sprzeczne z doświadczeniem życiowym należy przyjąć tu tłumaczenie, że pozwana nie ma obiektywnej możliwości zapewnienia sobie wyżywienia w inny, mniej obciążający finansowy sposób.

Podobnie sprawa się ma z kosztami dojazdu pozwanej do K., gdzie pracuje w kancelarii. Raz jeszcze podkreślić trzeba, że sąd nie broni pozwanej posiadania aspiracji życiowych i zdobywania szlifów u szanowanych przez siebie patronów. Tym niemniej usługi prawne nie są świadczone jedynie w miastach wojewódzkich i pozwana może zdobywać doświadczenie zawodowe także w kancelarii położonej bliżej jej miejsca zamieszkania. Wprawdzie pozwana zeznała, że pracy w tej kategorii nie udało się jej znaleźć w czasie studiów, ale jednocześnie odkąd zdobyła status aplikantki nie poczyniła ona nawet starań w tym zakresie. Tak bardzo sprecyzowana i wiążąca się z wymiernymi kosztami chęć podwyższenia kwalifikacji nie może więc obciążać powoda, który nie zapewniał pozwanej, iż pomoże jej w toku aplikacji radcowskiej, co mogłoby lec u podstaw decyzji pozwanej o kontynuowaniu tej czy innej ścieżki dalszego kształcenia zawodowego.

Powyższe w świetle art. 135 § 1 k.r.o. skontrastować trzeba z zarobkowymi i majątkowymi możliwości powoda. Powód jest emerytem i osobą cierpiącą na cukrzyce typu 2. Uzyskiwana przez niego emerytura brutto jest jednocześnie niższa niż wynagrodzenie uzyskiwane przez pozwaną netto. Ponadto, powód ma na utrzymaniu dwoje małoletnich dzieci, których brak możliwości samodzielnego utrzymania nie budzi wątpliwości. Zdecydowanie nie można zaaprobować stanowiska strony pozwanej, że konieczność ich utrzymania jest negatywną konsekwencją będącą następstwem życiowych wyborów powoda ( k. 40). Pomijając normalne koszty swojego utrzymania jak wyżywienie czy potrzeby mieszkaniowe, powód z uwagi na swój stan zdrowia musi miesięcznie przeznaczać znaczną sumę na leki.

Tym samym przyjąć należało, że pomijając inne zobowiązania powoda, które przy orzekaniu w przedmiocie zobowiązań alimentacyjnych mają dalszorzędne znaczenie, świadczenia alimentacyjne powoda względem pozwanej wiąże się z nadmiernym uszczerbkiem w rozumieniu art. 133 § 3 k.r.o. dla jego egzystencjalnych potrzeb.

Mając powyższe na względzie, za uchyleniem obowiązku alimentacyjnego powoda względem pozwanej od 1 października 2021 r. przemawia zarówno, że od tego momentu pozwana miała możliwość samodzielnego utrzymania się, jak i że spełnienia przez powoda obowiązku alimentacyjnego wiązałoby się dla niego z nadmiernym uszczerbkiem. Z drugiej zaś strony, zapewnienie przez powoda, iż będzie wspierał pozwaną w toku studiów prawniczych, powoduje określenie tego czasu do ukończenia jednolitych studiów magisterskich w standardowym terminie, a zatem do dnia 1 października 2021 roku.

Biorąc pod uwagę całokształt sprawy, zwłaszcza częściowe tylko uwzględnienie powództwa, sąd stosownie do art. 100 k.p.c. wzajemnie zniósł między stronami koszty procesu.

sędzia Julia Kosobudzka