Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego w Rybniku

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 marca 2023 r.

Sąd Rejonowy w Rybniku Wydział I Cywilny w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Kamila Przeczek

Protokolant: protokolant sądowy Edyta Stanek

po rozpoznaniu w dniu 8 marca 2023 r. w Rybniku

na rozprawie

sprawy z powództwa E. G.

przeciwko S. G. (1)

o zapłatę

oddala powództwo.

Sygn. akt I C 797/22

UZASADNIENIE

Powód E. G. wniósł o zasądzenie od pozwanego S. G. (1) kwoty 5.000 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 5 stycznia 2022 r. i kosztów procesu.

W uzasadnieniu wskazał że strony zawarły umowę o dzieło w przedmiocie wykonania przez pozwanego schodów, balustrad oraz stopni wraz z montażem. Powód uiścił 5.000 zł tytułem zadatku. Pozwany nie wykonał dzieła w ustalonym terminie i nie wykonał go należycie, a następnie odstąpił od umowy zwracają powodowi kwotę 5.000 zł. Ponieważ dzieło nie zostało wykonane z winy pozwanego powód uważa, że powinien dotrzymać dwukrotność uiszczonego zadatku (tj. 10 000 zł) i w związku z tym dochodzi zapłaty 5.000 zł.

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości i zasądzenie od powoda kosztów procesu.

Podniósł że wykonywał umowę poprawnie i był gotowy do jej realizacji w terminie, a powód nakazał mu demontaż schodów i uniemożliwił dalsze wykonywanie umowy, a poza tym powód zaakceptował zamianę terminu wskazanego w umowie. Zdaniem pozwanego przyczyny rozwiązania umowy leżały po stronie powoda, który nie udostępnił mu budynku w celu montażu poprawnie wykonanych schodów wobec czego roszczenie o zwrot dwukrotności zadatku jest bezzasadne.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód E. G. jako zamawiający i pozwany S. G. (1) jako wykonawcza zawarli w dniu 21 września 2021 r. umowę o dzieło. Na mocy tej umowy pozwany zobowiązał się do wykonania, sprzedaży i zamontowania schodów na konstrukcji metalowej oraz balustrad w budynku położonym przy ul. (...) w P.. Wynagrodzenie ustalono na kwotę 19 000 zł brutto. Nadto powód wpłacił w dniu podpisania umowy zadatek w kwocie 5.000 zł. Termin realizacji umowy ustalono na około 8 tygodni od daty podpisania umowy, zatwierdzenia projektu i wpłaty zadatku, przy czym montaż i całkowite zakończenie robót miało nastąpić do 31 października 2021r. Strony dokonały ustaleń, jak dzieło ma być wykonane, pozwany przedstawił powodowi projekt i wizualizację schodów, a powód je zaakceptował.

(dowód: umowa z dnia 21.09.2021r. k.7, projekt i wizualizacja k.34-38, wydruk korespondencji między stronami k.55-68, zeznania świadka W. G. k.81-82, zeznania świadka S. G. (2) k.82-84, przesłuchanie powoda k.87-90 i pozwanego k.90-92 )

Powodowi i jego rodzinie nie zależało na dotrzymaniu terminu wskazanego w umowie i akceptowali fakt, że schody zostaną wykonane później. W szczególności prace montażowe rozpoczęły się dopiero na początku listopada, ale związane było to z tym, że wcześniej w domu prowadzone były jeszcze inne prace.

(dowód: korespondencja SMS k. 33; zeznania świadka S. G. (3) k.70-71, przesłuchanie powoda k.87-90 i pozwanego k.90-92 )

Pozwany na początku listopada dokonał montażu metalowej konstrukcji schodów w domu powoda. Przy pracach pomagali mu D. P. (1) i S. G. (2). Po zakończeniu montażu powód zgłosił pozwanemu uwagi co do sposobu wykonania dzieła podnosząc, że zostały one wykonane niezgodnie ze sztuką budowlana i ich wcześniejszymi ustaleniami. W związku z tym pozwany zdemontował schody stwierdzają, że zastanowi się nad ich poprawą.

(dowód: ; dokumentacja fotograficzna k. 8-16, k. 68; zeznania świadka S. G. (3) k. 70-71; zeznania świadka C. G. k.71, zeznania świadka M. G. k.72, zeznania świadka S. G. (2) k.82-84, zeznania świadka D. P. (2) k.84-85, przesłuchanie powoda k.87-90 i pozwanego k.90-92 )

Ostatecznie S. G. (1) uznał, że schody zostały wykonane poprawnie i niczego w nich nie należy zmieniać. Dla obu stron było jednak oczywiste, że E. G. nie zgadza się na ponowny montaż schodów w takiej postaci jak zostały pierwotnie wykonane.

(dowód: zeznania świadka C. G. k.71, przesłuchanie powoda k.87-90 i pozwanego k.90-92, uzupełniające przesłuchani stron k.103--104 )

W dniu 3 grudnia 2021 r. S. G. (1) przyjechał do powoda aby odebrać stopnie i rozliczyć się z klientem. Na miejscu otrzymał od powoda pismo, z którego wynikało, że pozwany odstępuje od wykonania umowy z 21 września 2021r. i zobowiązuje się do wypłaty należnego zadatku do dnia 3 grudnia 2021r. Pozwany podpisał to oświadczenie i zwrócił klientowi 5.000 zł. Na powyższym dokumencie powód pokwitował odbiór kwoty 5.000 zł tytułem „zwrotu połowy należnego mu zadatku” i poinformował wykonawcę, że w tej sytuacji należy mu się zwrot zadatku w podwójnej wysokości.

(dowód: oświadczenie o odstąpieniu od umowy k. 17, zeznania świadka S. G. (3) k. 70-7, przesłuchanie powoda k. 87-90; przesłuchanie pozwanego k. 90-92)

Pozwany pismem z dnia 6 grudnia 2021 r., w związku z odstąpienie od umowy, powołując się na art. 494 kc wezwał powoda do zapłaty należności za wykonane stopnie dębowe w wysokości 7.700 zł, przesyłając równocześnie fakturę „pro forma”. Jednocześnie powołał się na art. 394 § 3 kc jako podstawę odmowy żądanej podwójnej kwoty zadatku stwierdzają, że to powód uniemożliwił mu wykonanie umowy.

(dowód: pismo pozwanego z dnia 6 grudnia 2021 k. 18, k. 39; potwierdzenie nadania k. 40; faktura pro forma nr 8 k. 18v)

W odpowiedzi na powyższe pełnomocnik powoda pismem z dnia 30 grudnia 2021 r. stwierdził że powód nie jest zainteresowany zakupem stopni. Stwierdził, że dzieło zostało wykonane niezgodnie ze sztuką budowlana i ustaleniami stron. Nadto oświadczył że wobec niewykonania dzieła w ustalonym terminie jego klient odstępuje od umowy i w tej sytuacji jako osoba uprawniona do otrzymania podwójnej kwoty zadatku żąda zapłaty 5.000 zł do 4 stycznia 2022r. W kolejnym piśmie pozwany ponownie stwierdził, że schody zostały wykonane poprawnie, a umowa nie została wykonana z winy powoda.

(dowód: pismo powoda z 30.12.2021r. z potwierdzeniem nadania k. 19-21; pismo pozwanego z dnia 7 lutego 2022 r.)

Sąd ustalił powyższy stan faktyczny w oparciu powołane wyżej dowody uznając je za w pełni wiarygodne albowiem tworzą zwartą i logiczna całość, a strony zasadniczo ich nie kwestionowały.

Zeznania świadków i stron w pewnych kwestiach były sprzeczne, a nadto część świadków znała sprawę jedynie z opowieści osób trzecich, nie będąc bezpośrednimi świadkami poszczególnych zdarzeń. W tym miejscu należy jednak zauważyć, że Sąd nie dokonywał ostatecznie oceny poprawności wykonania dzieła, co było głównym tematem zeznań świadków i przesłuchania stron. Sąd uznał, że okoliczność ta nie ma w ogóle znaczenia i z tych też powodów nie dopuścił także dowodu z opinii biegłego.

Nadto Sąd odmówił wiarygodności zeznaniom świadka S. G. (2), w których zaprzeczył jakoby jego syn zastanawiał się nad poprawą schodów. Pozwany sam bowiem przyznała, że działał wówczas pod wpływem emocji (wywołanych pretensjami powoda) i zastanawiał się nad poprawą schodów.

Poza sporem było zatem, że schody zostały zamontowane, a następnie zdemontowane. W świetle uzupełniającego przesłuchania stron poza sporem był także to, że bez poprawy schodów powód absolutnie nie zgadzał się na ich ponowny montaż.

W świetle zeznań świadków będących członkami rodziny powoda, jak i twierdzeń samego powoda E. G. nie przywiązywał żadnej wagi do ustalonego w umowie terminu wykonania schodów.

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powoda oparte było na art. 394 § 1 k.c., zgodnie z którym w braku odmiennego zastrzeżenia umownego albo zwyczaju zadatek dany przy zawarciu umowy ma to znaczenie, że w razie niewykonania umowy przez jedną ze stron druga strona może, jeżeli sama go dała, żądać sumy dwukrotnie wyższej.

Ponieważ zawarta pomiędzy stronami umowa nie zawierała w tym zakresie jakichkolwiek uregulowań, należało przyjąć że żądanie powoda co do zasady było dopuszczalne.

Jednakże dla oceny niewykonania umowy konieczne jest odniesienie się do stosunku prawnego wiążącego strony i regulujących ten stosunek przepisów, tj. art. 627 i nast. k.c. Poza sporem pozostawało bowiem że powoda i pozwanego łączyła umowa o dzieło.

Zgodnie z art. 627 kc przez umowę o dzieło przyjmujący zamówienie zobowiązuje się do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.

Umowa ta w kodeksie cywilnym jest uregulowana w sposób szczegółowy, a co najważniejsze w odniesieniu do niniejszej sprawy przepisy przewidują zamknięty katalog możliwości jej rozwiązania (wypowiedzenia, odstąpienia) przez jedną ze stron. Oczywiście nie oznacza to naruszenia zasady swobody umów, bowiem jeśli strony zdecydują się zmodyfikować zawartą umowę to mogą dowolnie ułożyć treść stosunku prawnego (art. 353 ¹ k.c.). Dopuszczalne jest zatem przykładowo aneksowanie, jak i rozwiązanie umowy w sytuacji której przepisy prawa nie przewidują, pod warunkiem złożenia zgodnego oświadczenia w tym przedmiocie przez obydwie strony. Przepisy o odstąpieniu od tej umowy mają bowiem charakter dyspozytywny (tak wyrok SN z dnia 30 czerwca 2021 r. (...) 42/21).

W niniejszej sprawie brak jest jednak zgodnego oświadczenia. Dokument zawierający oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy został podpisany wyłącznie przez jedną ze stron, tj. pozwanego. Z kolei powód nie złożył oświadczenia woli o tożsamej treści, kwitując jedynie odbiór zadatku.

W ocenie Sądu jedynym przepisem regulującym możliwość odstąpienia przez wykonawcę od umowy o dzieło jest art. 640 k.c., zgodnie z którym jeżeli do wykonania dzieła potrzebne jest współdziałanie zamawiającego, a tego współdziałania brak, przyjmujący zamówienie może wyznaczyć zamawiającemu odpowiedni termin z zagrożeniem, iż po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu będzie uprawniony do odstąpienia od umowy. W judykaturze wskazuje się, że współdziałanie stron umowy o dzieło w praktyce z reguły polega na dokonywaniu czynności faktycznych lub prawnych, koniecznych z punktu widzenia procesu wytwarzania dzieła (np. dostarczenie planów, materiałów, udzielenie wskazówek), bądź też na umożliwieniu przyjmującemu zamówienie odpowiednich czynności (tak wyrok SA z dnia 12 listopada 2013 r. I ACa 791/13). Choć w ocenie Sądu jednoznacznym jest, że takiego współdziałania zabrakło – zamawiający otwarcie oświadczył, że nie przyjmie dzieła i wykluczył możliwość dopuszczenia do jego montażu bez dokonania poprawek – oznacza to jedynie, że spełniona została jedna z dwóch przesłanek do zastosowania powyższego przepisu. Wobec opisanej powyżej sytuacji zaktualizowało się uprawnienie pozwanego (wykonawcy) do wyznaczenia terminu z zagrożeniem możliwością odstąpienia od umowy. Skuteczne odstąpienie od umowy wzajemnej wymaga zatem złożenia dwóch oddzielnych oświadczeń woli - pierwszego wyznaczającego odpowiedni termin do wykonania zobowiązania oraz drugiego wskazującego na wolę odstąpieniu od umowy po bezskutecznym upływie odpowiedniego terminu do spełnienia świadczenia (tak wyrok SA w Szczecinie z dnia 12 czerwca 2013 r. I ACa 262/13). Jednakże w niniejszej sprawie wystąpienie takiej okoliczności nie zostało wykazane. Pozwany złożył tylko jedno oświadczenie – o odstąpieniu od umowy – nie poprzedzając go uprzednim wyznaczeniem terminu. Wobec powyższego należało przyjąć, że wskutek niewyczerpania przewidzianej w przepisie art. 640 k.c. procedury pozwany nie mógł skutecznie złożyć takiego oświadczenia (tak wyrok SA w Białymstoku z dnia 13 kwietnia 2017 r. I ACa 642/16).

Wobec powyższego należało uznać, że oświadczenie pozwanego z 3 grudnia 2021r. o odstąpieniu od umowy o dzieło było nieskuteczne.

W dalszej kolejności Sąd dokonał zatem analizy podniesionego przez powoda na piśmie oświadczenia o odstąpieniu od umowy wskutek nieukończenia dzieła w ustalonym terminie. Działanie takie oparte było na art. 635 k.c., zgodnie z którym jeżeli przyjmujący zamówienie opóźnia się z rozpoczęciem lub wykończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, żeby zdołał je ukończyć w czasie umówionym, zamawiający może bez wyznaczenia terminu dodatkowego od umowy odstąpić jeszcze przed upływem terminu do wykonania dzieła. Dla zastosowania niniejszego przepisu w niniejszej sprawie w ocenie Sądu zachodzi szereg przeszkód.

Po pierwsze jeśli przyjąć, że termin do wykonania umowy upłynął w dniu 31 października 2021 r., to do tej chwili – oceniając literalną treść przepisu – powodowi przysługiwało prawo do odstąpienia na podstawie ww. regulacji jedynie do momentu upływu tegoż terminu (por. wyrok z dnia 21 stycznia 2004 r.(...) 356/02). W doktrynie również brak jest zgodności co do tego, czy odstąpienie od umowy jest możliwe po upływie terminu do wykonania dzieła (R. Strugała, Odstąpienie, s. 37; F. Zoll, w: SPP, t. 6, Suplement, 2010, s. 206). Możliwość odstąpienia od umowy o dzieło aż do chwili wykonania dzieła przewiduje jedynie art. 644 k.c., który w niniejszej sprawie nie miał zastosowania.

Po drugie w ocenie Sądu niniejsza sprawa daleka była od sytuacji, w której można by ocenić że do opóźnień w wykonaniu dzieła doszło wyłącznie z uwagi na działania wykonawcy. W judykaturze wskazuje się, że gdy na przekroczenie terminu umownego wpłynęły działania i zaniechania zamawiającego, to zasady słuszności kontraktowej sprzeciwiają się w takiej sytuacji temu, by czerpał kosztem drugiej strony korzyści z naruszenia zasad stosunku obligacyjnego (wyrok SA w Białymstoku z dnia 15 kwietnia 2016 r. I ACa 1107/15). Nadto jeżeli zamawiający odstępuje od umowy w sytuacji, gdy opóźnienie jest wynikiem okoliczności, za które również ponosi odpowiedzialność, to odstąpienie na podstawie art. 635 k.c. jest bezskuteczne (wyrok SA w Lublinie z dnia 31 maja 2021 r. I AGa 38/20). Niewątpliwie powód utrudnił pozwanemu wykonanie umowy, a wręcz całkowicie wykonanie to uniemożliwił, co zresztą oświadczył wprost na rozprawie w trakcie przesłuchania uzupełniającego.

I wreszcie po trzecie Sąd ustalił, że sam powód nie przywiązywał żadnej wagi do ustalonego w umowie terminu i dopuszczał możliwość wykonania dzieła po tym terminie. Zresztą rozpoczęcie prac montażowych rozpoczęło się z później w związku z pracami prowadzonymi jeszcze u powoda. W tej sytuacji powoływanie się obecnie na przekroczenie przez pozwanego terminu wykonania dzieła należy także ocenić jako sprzeciwiające się zasadzie słuszności kontaktowej.

Szerszego wyjaśnienia wymaga przy tym, że nawet powoływanie się przez powoda na ewentualne wady dzieła nie uzasadniało postępowania takiego, jak w niniejszej sprawie. Odpowiedni sposób działania w taki wypadku ustawodawca uregulował w art. 636 § 1 k.c., zgodnie z którym jeżeli przyjmujący zamówienie wykonywa dzieło w sposób wadliwy albo sprzeczny z umową, zamawiający może wezwać go do zmiany sposobu wykonania i wyznaczyć mu w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu zamawiający może od umowy odstąpić. Jak wykazały zeznania świadków i wyjaśnienia stron powód zakwestionował poprawność wykonania dzieła, jednakże nawet sam powód nie powoływał się na okoliczność wyznaczenia w związku z tym pozwanemu nowego terminu na zmianę sposobu wykonania, a tym bardziej okoliczności takiej nie udowodnił. Przeciwnie po wejściu w spór z wykonawcą E. G. zadziałał w sposób mający przynieść mu jak największe korzyści kosztem pozwanego, a mianowicie przygotował oświadczenie o odstąpieniu od umowy w celu uzyskania zwrotu dwukrotności zadatku. Nawet dokonując pokwitowania odbioru kwoty 5.000 zł powód podkreślił, że otrzymał jedynie część żądanej należności, co jednoznacznie wskazuje że głównym celem sporządzonego przez niego oświadczenia było uzyskanie dwukrotności zadatku. Jednocześnie zaś powód nie okazał wykonanego dzieła nawet kierownikowi budowy, który niewątpliwie mógłby potwierdzić lub wykluczyć ewentualne wady. Powyższe pozwala zatem na przyjęcie, że po stronie zamawiającego w niniejszej sprawie doszło do naruszenia podstawowych zasad lojalności wobec kontrahenta (art. 354 k.c.), bowiem powód nie dbał już o ustalenie faktycznej poprawności wykonywanego dzieła i nie korzystał z przewidzianych w ustawie na zaistniałe okoliczności uprawnień, jednocześnie zmierzając do wytworzenia przekonania, że za niewykonanie umowy wyłącznie odpowiedzialny – pomimo gotowości do oddania dzieła – jest pozwany.

Reasumując żadne z oświadczeń o odstąpieniu od umowy, złożonych przez strony niniejszego postępowania, nie mogło odnieść zamierzonego skutku. Jedynie zaś dokonanie skutecznego odstąpienia mogłoby umożliwiać następcze rozliczenie pomiędzy stronami należności z tytułu umowy o dzieło (tak wyrok SN z dnia 14 października 2015 r. (...) 720/14). Powyższe ustalenie niewątpliwie odnosi się również do zwrotu zadatku, który jest możliwy jedynie w wypadku niewykonania (w tym wypadku rozwiązania) umowy. W niniejszym postępowaniu należało stwierdzić, że umowa o dzieło wiąże strony, nie została bowiem skutecznie wypowiedziana. Nadto żadna ze stron nie wyznaczyła – zgodnie z przepisami powołanymi powyżej – czy to terminu do usunięcia wad (powód), czy to terminu na podjęcie współdziałania (pozwany).

Mając powyższe na uwadze, skoro umowa wiąże strony i nie została wypowiedziana, a wykonawca nadal jest gotowy do spełnienia wynikającego z niej zobowiązania, to żądanie zasądzenia dwukrotności zadatku było bezpodstawne. Powództwo należało zatem oddalić, o czym orzeczono w wyroku.

Wobec oddalenia powództwa należało przyjąć, że sprawę wygrał pozwany. Nie poniósł on jednak żadnych udokumentowanych kosztów procesu, które można byłoby zasądzić od strony przeciwnej. W związku z powyższym zbędnym było zamieszczenie w sentencji orzeczenia rozstrzygnięcia w tym przedmiocie.